Ποτέ δεν είχα κάποια έλξη για τις ιστορίες από το μέτωπο κάθε είδους και έτσι, μοιραία, το βιβλίο «Στα χαρακώματα του Στάλινγκραντ» του Βίκτορ Νεκράσοφ σκονιζόταν για πάρα πολύ καιρό στη βιβλιοθήκη μου.
Μια νύχτα όμως, αποφάσισα σχεδόν αψυχολόγητα -όπως άλλωστε γίνεται με κάθε επιλογή βιβλίου- να το διαβάσω. Από την πρώτη κιόλας στιγμή ντύθηκα στα χακί και χώθηκα στα χαρακώματα που περιγράφει ο συγγραφέας.
Χωρίς να έχω ιδιαίτερες ιστορικές γνώσεις, μέσα σε λίγες σελίδες κατάλαβα ακριβώς σε ποια φάση του πολέμου βρισκόμουν. Οι δυνάμεις του Χίτλερ, ή αλλιώς οι Φρίτσηδες,όπως λέγονται στην αργκό των στρατιωτών, επελαύνουν με επιτυχία και θέλουν να καταλάβουν, την πόλη που φέρει το όνομα του Στάλιν, το Στάλινγκραντ, και το πολιορκούν. Οι δυνάμεις της Σοβιετικής Ένωσης κρατάνε με νύχια και με δόντια σε μια μαχη χαρακωμάτων.
Ο Νεκράσοφ που ο ίδιος πολέμησε σε αυτή τη μάχη μας μεταφέρει το κλίμα και τις συνθήκες μέσα στα ορύγματα που ανοίγουν συνέχεια οι σύντροφοί του ώστε να αμυνθούν από τις εναέριες και επίγειες επιθέσεις.
Στα χαρακώματα, συναντιούνται άνθρωποι που τους ενώνει η αγάπη για την πατρίδα. Άνθρωποι που ίσως δεν θα έκαναν ποτέ παρέα στην κανονική ζωή. Δένονται, πολεμούν δίπλα ο ένας στον άλλον, χάνονται, ξανασυναντιούνται σε άλλα μέτωπα και συνεχίζουν. Όπως χαρακτηριστικά μας περιγράφει ο Νεκράσοφ: «Αυτός είναι ο Ρώσος. Σαν κάθεται στα χαρακώματα μπορεί να βρίζει πιο πολύ τον επιλοχία του απ’ό,τι τους Γερμανούς, μα όταν έρθει η ώρα δείχνει τι αξίζει.» Αυτή είναι άλλωστε η κεντρική ιδέα -με μια αντιστροφή- που κινείται η κλασική ρωσική λογοτεχνία. Μια χώρα με απεριόριστες αρετές και δυνάμεις που όμως μπορεί να χάνει το δρόμο της στις πιο εύκολες καταστάσεις.
Η αυταπάρνηση, η γενναιότητα αλλά και η συντροφικότητα δεσπόζουν στους χαρακτήρες που παρουσιάζονται στο βιβλίο. Δίνεται μεγαλύτερη έμφαση σε εκείνες τις μάχες της άμυνας που χρειαζόταν ακόμη και να κάνουν τους νεκρούς για να αποφύγουν τα πολυβόλα των εχθρών. Αλλά παράλληλα παρουσιάζονται εκείνες οι εικόνες σε έναν πόλεμο, που απλά πρέπει να κάθεσαι να περιμένεις και να μη ρίξεις για εβδομάδες ούτε μια τουφεκιά.
Η αντεπίθεση που τελικά έφερε τη νίκη ώστε να φωνάξουν οι στρατιώτες «φασίστες καπούτ» ήρθε ως λύτρωση. Οι συμπολεμιστές που επιβίωσαν συναντιούνται ξανά και θυμούνται τα παλιά. Και ένα ερώτημα πλανάται. Πώς οι Γερμανοί έκαναν επέλαση εκατοντάδων χιλιομέτρων μέσα στη χώρα και δεν κατάφεραν να περάσουν εκείνα τα κρίσιμα 200 μέτρα στον ποταμό Βόλγα. Η απάντηση, αν και γνωστή μέσα στις ψυχές των στρατιωτών, πάντα θα αναζητείται σε εγχειρίδια στρατιωτικών επιχειρήσεων.
Πληροφορίες: Στα χαρακώματα του Στάλινγκραντ, συγγραφέας Βίκτορ Νεκράσοφ, μετάφραση Άλκη Ζέη, εκδόσεις Θεμέλιο, χρονολογία έκδοσης 1982.
Αφήστε μια απάντηση