Στον κόσμο που πλάθει ο Φελισμπέρτο Ερνάντες το μπαλκόνι αυτοκτονεί από τη ζήλεια του και σε ένα τούνελ λαμβάνουν χώρα μυστικιστικές διαδικασίες μόνο με το άγγιγμα ενός προσώπου, διαδικασίες που κινούνται περισσότερο στο πεδίο της φαντασίας παρά της πραγματικότητας. Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή όλα είναι πιθανά. Επειδή; αν επιχειρούσε κάποιος να αποτυπώσει σε μια πρόταση το τι θα διαβάσει στα κείμενα του Φελισμπέρτο Ερνάντες, αυτή θα ήταν: «Όλα είναι πιθανά».
Στο «Κανείς δεν άναβε τα φώτα» συναντάμε την αντιπαράθεση καθημερινών περιβάλλοντων με ονειρικά μυστήρια, συνήθως απειλητικά και ορισμένες φορές δυσνόητα. Τα διηγήματα του Ερνάντες, γραμμένα σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, ξεκινούν με ως επί το πλείστον κοινότυπες ιστορίες.
Όσο, όμως, προχωρούν, παίρνουν από το χέρι τον αναγνώστη και τον εισαγάγουν σε έναν άλλο κόσμο, όπου το απροσδόκητο φαντάζει κοινότυπο. Στις ιστορίες του βιβλίου αφθονούν οι περιπτώσεις όπου στατικά αντικείμενα μοιάζουν να έχουν μια… ανήσυχη, εσωτερική, δική τους ζωή, ενώ απλοί, καθημερινοί χαρακτήρες με αφετηρία απλές κινήσεις καταλήγουν να συμμετέχουν σε ιεροτελεστικές εμπειρίες. Ένα ενδιαφέρον, δε, στοιχείο του βιβλίου είναι ο υποβόσκων και «παιχνιδιάρικος» ερωτισμός που υπάρχει και δεν υπάρχει (χαρακτηριστική περίπτωση η ιστορία του «Εκτός από τη Χούλια»), καθώς η σκοτεινή ατμόσφαιρα -και όχι τόσο η πλοκή- παρασύρει τον αναγνώστη.
Ερχόμενη σε επαφή για πρώτη φορά με τον Φελισμπέρτο Ερνάντες διάβασα ότι θεωρείται από τους πρωτεργάτες του μαγικού ρεαλισμού, ενός λογοτεχνικού κινήματος, όπου οι χαρακτήρες αντιλαμβάνονται τα αλλόκοτα ως κομμάτι της πραγματικότητας. Αν και ξεκίνησε ως πιανίστας, ο συγγραφέας συνδέθηκε με κύκλο διανοούμενων στη Λατινική Αμερική, για να εγκαταλείψει μετά το 1940 το πιάνο και να αφοσιωθεί στη λογοτεχνία. Ως νεαρός πιανίστας αφουγκράστηκε διηγήσεις ιστοριών από αντίστοιχους νεαρούς πιανίστες που ταξίδευαν σε μικρές επαρχιακές πόλεις για να δουλέψουν, ιστορίες που αποτυπώνονται στο βιβλίο του. Αντιστοίχως, άλλες ιστορίες έχουν βιογραφικές πινελιές, επανεξετάζοντας (υποσυνείδητα ή συνειδητά) τις αναμνήσεις της παιδικής του ηλικίας.
Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες είχε πει ότι «αν δεν είχα διαβάσει τις ιστορίες του Φελισμπέρτο Ερνάντες το 1950, δεν θα ήμουν ο συγγραφέας που είμαι σήμερα». Αντιστοίχου ύφους μνεία έχει κάνει ο Κορτάσαρ. Ωστόσο, αν και επηρέασε πολλούς λογοτέχνες της Λατινικής Αμερικής, συχνά δεν μνημονεύεται ανάμεσά τους, ενδεχομένως επειδή απέφυγε την πολιτική χροιά στα έργα του.
Και όμως, όσο περνούν τα χρόνια η επιρροή του στους λογοτέχνες της λεγόμενης έκρηξης της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας στη δεκαετία του 1960-1970, γνωστή παγκοσμίως με τον όρο «Boom latinoamericano», τότε δηλαδή που η λογοτεχνία αυτή ακμάσε και έγινε ιδιατέρως δημοφιλής παγκοσμίως και μάλιστα με μεγάλη απήχηση στην Ευρώπη, είναι ολοένα και πιο φανερή. Μάλιστα, έκδηλη είναι και στη μετά-«boom» εποχή, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον Ρομπέρτο Μπολάνο, ο οποίος άλλωστε έχει προτρέψει τους αναγνώστες του να ανατρέξουν στο έργο του Ερνάντες.
Επιστρέφοντας στο «Κανείς δεν άναβε τα φώτα» προσωπικά ξεχώρισα τις εξής ιστορίες: «Το μπαλκόνι», «Ο ταξιθέτης» και φυσικά το «Οι δύο ιστορίες», που ίσως ήταν και η πιο ενδιαφέρουσα. Κατάφερα να κατανοήσω τις αμφισημίες και τους συμβολισμούς γύρω από κάθε ιστορία; Όχι, αλλά σίγουρα οι ιστορίες απελευθέρωσαν τη φαντασία μου και… έπαιξαν με αυτή κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης!
Πληροφορίες: Κανείς δεν άναβε τα φώτα, συγγραφέας: Φελισμπέρτο Ερνάντες, εκδόσεις Μεταίχμιο, μετάφραση: Γεωργία Ζακοπούλου, χρονολογία έκδοσης: Σεπτέμβριος 2020.
Αφήστε μια απάντηση