Ο εκπληκτικός αυτός τόμος περιέχει τα πρώτα γραπτά του Καρλ Μαρξ μαζί με μια εισαγωγή* του κάποτε μαρξιστή (και στο τέλος βουλευτή του κόμματος του Μπερλουσκόνι..) Lucio Colletti (1924-2001). Ξεκινά με την κριτική της χεγκελιανής φιλοσοφίας για το Κράτος και το Δίκαιο**, με την περίφημη εισαγωγή του Μαρξ, όπου και οι πασίγνωστες διατυπώσεις, όπως για παράδειγμα ότι για τη Γερμανία η «κριτική της θρησκείας αποτελεί προϋπόθεση κάθε κριτικής». Στα χρόνια 1842-1844 ο Μαρξ έγραψε αρκετά κείμενα που συζητήθηκαν πολύ: την κριτική της χεγκελιανής φιλοσοφίας του κράτους και του δικαίου που προαναφέραμε, το Εβραϊκό Ζήτημα***, και τα Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα****, γνωστά και ως Χειρόγραφα 1844.
Νεότεροι αντι-σταλινικοί μαρξιστές, εισηγητές του ουμανιστικού λεγόμενου μαρξισμού, «ανακάλυψαν» στα πρώτα γραπτά του Μαρξ την «απόδειξη» ότι ο μαρξισμός όχι απλά δεν είναι αντι-ουμανιστικός αλλά, αντιθέτως, ο Μαρξ προτού προβεί στις «αυστηρά επιστημονικές» διατυπώσεις του Κεφαλαίου είχε αναπτύξει μια ουμανιστική πολιτική θεωρία που «απαντούσε» στον Αλτουσέρ πριν αυτός ερμηνεύσει τον μαρξισμό ως «θεωρητικό αντι-ανθρωπισμό»! Πιο συγκεκριμένα, ο «ευρωκομμουνισμός» – ιδιαίτερα στην ιταλική του εκδοχή – προσπάθησε συστηματικά να καλλιεργήσει την ιδέα ενός «ανθρωπιστή» Μαρξ σε αντιδιαστολή προς τον «βίαιο» και «χοντροκομμένο» Λένιν. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι θα επρόκειτο πράγματι για μια ενδιαφέρουσα θεώρηση αν δεν ήταν απλώς μια μερική απόρριψη του μαρξισμού σε μια εποχή που (ακόμα και) ο «ευρωκομμουνισμός» δεν τολμούσε να αποκηρύξει τον Μαρξ (όπως έγινε αργότερα).
Να πούμε εδώ παρενθετικά καθαρά ότι ο ελληνικός «ευρωκομμουνισμός» εξελίχτηκε στον ΣΥΡΙΖΑ, ενώ το αντι-ΣΥΡΙΖΑ τμήμα του (υπάρχει και τέτοιο) βρήκε καταφύγιο στο σημερινό ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ∙ άρα ούτε μαρξισμός, ούτε (ευρω)κομμουνισμός πλέον!..
Ο Μαρξ ξεκίνησε από τη φιλοσοφία (της αρχαίας Ελλάδας, του Χέγκελ και του Φόυερμπαχ) και στη συνέχεια πέρασε στη μελέτη της πολιτικής οικονομίας (των γάλλων φυσιοκρατών και των άγγλων κλασικών οικονομολόγων) για να επικεντρωθεί στην κριτική της πολιτικής οικονομίας (που είναι άλλωστε ο υπότιτλος του Κεφαλαίου του). Ο «δυτικός μαρξισμός» – όπως τον όρισε ο Perry Anderson – ακολούθησε την αντίστροφη πορεία: άφησε την μελέτη της οικονομικής εξέλιξης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής για να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη του ουμανιστικού περιεχομένου της φιλοσοφίας του μαρξισμού, υπονοώντας μ’ αυτό τον τρόπο ότι φιλοσοφία και πολιτική οικονομία είναι πλήρως διαχωρισμένες στη σκέψη του Μαρξ και κάτι περισσότερο: ότι η οικονομική θεωρία του Μαρξ είναι ξεπερασμένη και πάντως δεν αποτελεί το σημαντικότερο κομμάτι της όλης μαρξικής θεωρίας.
Στο παράρτημα του τόμου περιέχονται οι Θέσεις για τον Φόυερμπαχ (1845) και ο πρόλογος στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας (1859), δυο κείμενα όπου ο Μαρξ «εξηγεί» ακριβώς τους λόγους της ρήξης του με τις διδασκαλίες του Χέγκελ και του Φόυερμπαχ και της στροφής του στη μελέτη και κριτική της πολιτικής οικονομίας.
Συνολικά ο τόμος-συλλογή είναι χρήσιμος διότι περιέχει συγκεντρωμένα αρκετά έργα του Μαρξ και βοηθά στην κατανόηση της εξέλιξης της σκέψης του σπουδαίου διανοητή από τον φιλοσοφικό στον επιστημονικό λόγο και από τον ουτοπικό στον επιστημονικό σοσιαλισμό.
*Το εισαγωγικό αυτό κείμενο έχει κυκλοφορήσει στα ελληνικά ως ξεχωριστό βιβλίο με τον τίτλο Για το νεαρό Μαρξ (εκδ. Οδυσσέας, 1977)
**Στα ελληνικά σε μετάφραση Μπάμπη Λυκούδη (εκδ. Παπαζήση, 1978)
***Σε διάφορες μεταφράσεις στα ελληνικά, περιέχεται και στον τόμο: Hegel-Feuerbach-Marx: Κράτος και θρησκευτική συνείδηση (μτφ. Γερ. Λυκιαρδόπουλου, εκδ. Έρασμος, 1978)
****Στα ελληνικά σε μετάφραση Μπάμπη Γραμμένου (εκδ. Γλάρος, 1975) και Νίκου Μπαλή (εκδ. Διεθνής Βιβλιοθήκη, 1974)
Αφήστε μια απάντηση