Όπως μου είχε υποδείξει κάποτε ένας φίλος, θα μπορούσαμε να κατατάξουμε τα έργα του Τζακ Λόντον (Jack London 1876-1916) σε τρεις κατηγορίες: αυτά που αναφέρονται σε σκύλους, αυτά που αναφέρονται στη θάλασσα και τέλος αυτά που θίγουν κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα*.
Στην τελευταία «κατηγορία» εντάσσεται ασφαλώς η «Σιδερένια φτέρνα», ένα έργο που όποιος το διαβάσει καταλαβαίνει πολύ καλά ότι ο Λόντον όχι απλώς δεν είναι ένας «συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας», αλλά πρωτίστως είναι ένας πρωτοπόρος στοχαστής που έθεσε την πένα του στην υπηρεσία υψηλών κοινωνικο-πολιτικών ιδανικών.
Της δυστοπικής κοινωνίας του «Εμείς» του Ζαμιάτιν ή αργότερα του «1984» του Όργουελ προηγήθηκε η «Σιδερένια φτέρνα» (1907), και κάτι περισσότερο: η σύλληψη του Λόντον πραγματοποιήθηκε μερικά χρόνια αργότερα με τις φασιστικές δικτατορίες στην Ευρώπη (ευτυχώς όχι και στις ΗΠΑ όπου «δεν γίνονται αυτά», για να θυμηθούμε τον Σίνκλαιρ Λιούις). Δεν θα μιλήσουμε εδώ για την υπόθεση του έργου, θα πούμε όμως δυο λόγια για τον συγγραφέα-επαναστάτη Τζακ Λόντον.
Όποιος έχει διαβάσει τους «Ανθρώπους της αβύσσου» γνωρίζει ότι ο Λόντον δεν ήταν απλά (και μάλιστα όχι τόσο) ένας σοσιαλιστής διανοούμενος, αλλά ένας άνθρωπος της κοινωνικής και πολιτικής δράσης, ένας επαναστάτης για τον οποίο ο σοσιαλισμός σήμαινε διαρκή αγώνα για την ανατροπή του υφιστάμενου συστήματος και την θεμελίωση μιας δικαιότερης κοινωνίας.
Γι’ αυτό και η «πρόβλεψή» του για την επικράτηση του καθεστώτος της Σιδερένιας Φτέρνας ήταν εξαιρετικά σημαντική και λειτουργούσε ως «προειδοποίηση» προς τους ηγέτες του εργατικού κινήματος που δεν έβλεπαν ή υποτιμούσαν τον κίνδυνο**. Διότι δεν αρκεί να πιστεύεις σε κάτι, αλλά πρέπει και να μπορείς να αποτρέπεις εξελίξεις που καθιστούν σχεδόν αδύνατη την επίτευξη των στόχων σου. Συνεπώς δικαιούμαστε να υποστηρίξουμε πως η ανάγνωση της «Σιδερένιας φτέρνας» είναι χρήσιμη και σήμερα γιατί μπορεί να χρησιμεύσει ως «καμπανάκι» ή έστω και μόνο ως αφορμή γόνιμου προβληματισμού.
Ο Λόντον είχε το παράπονο ότι οι σύγχρονοί του συχνά τον παρανοούσαν. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ ο ίδιος θεωρούσε το ημι-αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα «Μάρτιν Ήντεν» ως μια καταγγελία του ατομικισμού, οι κριτικοί είδαν σ’ αυτό μια επιβεβαίωση του «αμερικανικού ονείρου» (και γι’ αυτό αγανακτούσαν με το τραγικό τέλος του ήρωα). Τέτοιες «παρανοήσεις» δεν είναι ασυνήθεις όταν πρόκειται για προικισμένους και πρωτοπόρους συγγραφείς. Το τέλος του Τζακ Λόντον (ανάλογο με του Μάρτιν Ήντεν) δείχνει ίσως ότι ο ατομικισμός έχει τόσο βαθιές ρίζες στην ανθρώπινη κοινωνία που μπορεί να παρασύρει κι αυτούς ακόμα που έχουν εντοπίσει τα αίτια των προβλημάτων της.
*Υπάρχει κι άλλο ένα προσφιλές στο έργο του Λόντον θέμα: η πυγμαχία.
**Σ’ ένα γράμμα του στην Τζόαν Λόντον, κόρη του Τζακ Λόντον, ο Τρότσκι έγραφε ότι στη «Σιδερένια φτέρνα» «ο τριαντάρης ‘ρομαντικός’ έβλεπε ασύγκριτα πιο μακριά απ’ όλους μαζί τους σοσιαλδημοκράτες ηγέτες εκείνης της εποχής» («Λογοτεχνία και Επανάσταση», μτφ. Λ. Μιχαήλ, εκδ. ΝΕΟΙ ΣΤΟΧΟΙ [1971], σ. 245).
Πληροφορίες: H σιδερένια φτέρνα – Τζακ Λόντον, μετάφραση: Γεωργίας Αλεξίου, εκδόσεις Σ. Ι. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, χρονολογία έκδοσης: 1989
Αφήστε μια απάντηση