Η Τζέην Ώστιν τον 19ο αιώνα έγραψε ορισμένα από τα πλέον λαμπρά και διαχρονικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας∙ το σκεπτικό όσον αφορά τη γνωριμία και τον γάμο δεν έχει αλλάξει ιδιαίτερα από την εποχή όπου έζησε η Αγγλίδα συγγραφέας. Ασφαλώς, η κοινωνία έχει διανύσει απόσταση σε ό,τι αφορά τις ερωτικές σχέσεις∙ το 1810 οι ανύπαντρες κοπέλες επιτρεπόταν να αγγίζουν έναν άντρα σε δημόσιο χώρο φορώντας απαρεγκλίτως τα γάντια τους∙ στο 2020 των γρήγορων ρυθμών και της εξουθενωτικής εργασίας οι ευκαιριακές σχέσεις και το one night stand είναι διαδεδομένα. Όμως, ο ενθουσιασμός του σύγχρονου αναγνωστικού κοινού για την Ώστιν αποδεικνύει ότι η λαχτάρα των ανθρώπων να βρουν την αγάπη παραμένει άσβεστη.
Οι δυναμικές, ανεξάρτητες γυναίκες είναι επίκαιρες
Οι ηρωίδες της Ώστιν εξακολουθούν να μας γοητεύουν∙ δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους, ωστόσο ασκούν αυτοκριτική και πασχίζουν να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με αυτόν που αγαπούν αλλά και με τον στενό κοινωνικό τους κύκλο. Η Ελίζαμπεθ Μπένετ κατανικά τις προκαταλήψεις της. Η Έμμα Γουντχάουζ αντιλαμβάνεται ότι η άποψή της για τους άλλους συχνά είναι απατηλή. Η Μάριαν Ντάσγουντ μαθαίνει να τιθασεύει την παρορμητική της φύση. Η αδελφή της, Έλινορ, καταφέρνει να αποκαλύψει τον συναισθηματικό της κόσμο. Οι αναγνώστες ταυτιζόμαστε με ήρωες που υπερπηδούν τα προσωπικά και κοινωνικά εμπόδια για να ορίσουν τη ζωή τους και να βιώσουν την ευτυχία.
Η εποχή των social media
Το 1810, τα ραντεβού και η περίοδος μνηστείας δεν αφορούσαν την προσωπική ζωή του ζευγαριού∙ ανήκαν στις επικράτειες του δημόσιου χώρου ─συχνά μάλιστα ο δεσμός ήταν αποτέλεσμα συνεννόησης του οικογενειακού κύκλου των δύο νέων─ λαμβάνοντας χώρα σε έξοδο με φίλους και γείτονες ή σε χοροεσπερίδες. Οι γυναίκες μπορούσαν να βρίσκονται μόνες με έναν άντρα ή να του γράφουν επιστολή, μόνον εάν αρραβωνιάζονταν με αυτόν. Οι κοινωνικές δομές ήταν τόσο άτεγκτες που, εάν μία γυναίκα ήθελε να ενθαρρύνει τον νέο που της άρεσε, αναγκαζόταν να μηχανευτεί τρόπους ώστε αφενός να καταστήσει σαφές το ενδιαφέρον της και αφετέρου να διατηρήσει ευπρεπή κοινωνική εικόνα. Οι ματιές και το παιχνίδισμα της βεντάλιας, η επιλογή θέσης στο τραπέζι και η αποδοχή πρόσκλησης για χορό ήταν τακτικές που ακολουθούσαν οι νέες σε αναζήτηση συζύγου, υπό το άγρυπνο μάτι της τοπικής κοινωνίας, η οποία με την πρώτη ευκαιρία σχολίαζε κάθε τους κίνηση.
Σήμερα, τη θέση των αιθουσών χορού έχουν πάρει τα ραντεβού σε δημόσιους χώρους όπως σε καφέ, μπαρ, εστιατόρια, καθώς και τα ραντεβού μέσω των social media που συχνά αποκτούν και αυτά δημόσιο χαρακτήρα (για παράδειγμα, ανανέωση στάτους, ανάρτηση κοινών φωτογραφιών). Για την/τον ενδιαφερόμενη/ενδιαφερόμενο, το check in μπορεί να δίνει έναυσμα για εικασίες. Η διαδικτυακή συζήτηση που μπορεί να καταλήξει σε ραντεβού είναι κάτι που οι χρήστες αναμένουν με αγωνία ─ με την ίδια αγωνία που βίωναν και οι ηρωίδες της Ώστιν μια πρόσκληση για χορό.
Κοινωνική αποδοχή στο Instagram
Το κυνήγι της κοινωνικής αποδοχής μέσα από την αυτοπροβολή είναι πρωτογενής ανάγκη και προέκυψε από τις πρώτες κιόλας μικροκοινωνίες που σχημάτιζαν γύρω από τη φωτιά οι προϊστορικοί άνθρωποι. Να γίνει αποδεκτή μια ηρωίδα της Ώστιν από τον κοινωνικό κύκλο όπου επιθυμούσε να προσχωρήσει ήταν τόσο δύσκολο όσο να γίνει μια έφηβη αποδεκτή από τις δημοφιλείς συμμαθήτριες που σχηματίζουν κλίκα. Ο ταξικός διαχωρισμός που έπαιρνε κοινωνικό χαρακτήρα ήταν διάχυτος στα έργα της Ώστιν∙ οι φιλόδοξες γυναίκες και οι φιλόδοξοι άντρες χρησιμοποιούσαν τον γάμο ως στρατηγική ανέλιξης ή σταθεροποίησης στην κοινωνική ιεραρχία. Η Καρολάιν Μπίνγκλεϊ, για παράδειγμα, κόρη πλούσιου εμπόρου επιθυμεί να ανέλθει κοινωνικά προσβλέποντας σε γάμο συμφέροντος με ένα μέλος της υψηλής κοινωνίας: τον κ. Ντάρσι. Έτσι, εξηγείται η ανταγωνιστική της διάθεση προς την Ελίζαμπεθ Μπένετ, η οποία κατ’ ουσίαν είναι κοινωνικά ίση με τον κ. Ντάρσι.
Μολονότι η σύγχρονη γυναίκα δεν βιώνει απαραιτήτως την αγωνία να παντρευτεί για να εξασφαλίσει οικονομική σταθερότητα ή κοινωνική καταξίωση, το κοινωνικό στερεότυπο «επιτυχημένη γυναίκα είναι εκείνη που θα κάνει επιτυχημένο γάμο», εξακολουθεί να επιβιώνει έως στις μέρες μας. Ακόμη, εξακολουθούμε να παρουσιάζουμε την εικόνα μας εξωραϊσμένη προκειμένου να χαίρουμε περισσότερης αποδοχής. Εκεί έξω ─ακόμη και σήμερα─ υπάρχουν παραλλαγές της Καρολάιν Μπίνγκλεϊ που επιδιώκουν να χειραγωγούν και να διαβάλλουν προκειμένου να επικρατήσουν της όποιας αντιζήλου.
Τα «κακά παιδιά»
Αιώνες πριν τον όρο μπήχτης ή γύπας ή πέφτουλας που χρησιμοποιούμε στην αργκό, η Ώστιν δημιούργησε ήρωες με τέτοια χαρακτηριστικά. Στη «Λογική και ευαισθησία», ο γοητευτικός κ. Ουίλοουμπι, φλερτάρει επίμονα τη Μάριαν∙ ζητά μια μπούκλα από τα μαλλιά της και της στέλνει επιστολή∙ κατά συνέπεια, η οικογένεια της κοπέλας πιστεύει ότι έχουν αρραβωνιαστεί, όμως το κρατούν για την ώρα κρυφό. Όταν η Μάριαν πηγαίνει στο Λονδίνο και συμπέφτουν σε έναν χορό, ο Ουίλοουμπι την αγνοεί∙ στη συνέχεια, την «αδειάζει» δηλώνοντας στην κοπέλα ότι εκείνη παρεξήγησε τις προθέσεις του. Στο μυθιστόρημα «Έμμα», ο Φρανκ Τσώρτσιλ εκδήλωνε ψεύτικο ενδιαφέρον στην πρωταγωνίστρια του έργου ως αντιπερισπασμό για να αποκρύψει τον αρραβώνα του με την όμορφη και φτωχή Τζέην Φέρφαξ∙ απώτερος σκοπός του ήταν να αποκτήσει τη σημαντική κληρονομιά του θείου του, γεγονός που αποκαλύπτει έναν ανέντιμο χαρακτήρα. Ο βαρονέτος σερ Έντουαρντ, ήρωας του τελευταίου μυθιστορήματος της Ώστιν, «Σάντιτον», επιδιώκει να αποπλανήσει την ορφανή Κλάρα Μπρέρετον ώστε η κοπέλα να χάσει την εύνοια της πλούσιας θείας του, Λαίδης Ντέναμ, και όταν εκείνη αποδημήσει, να είναι αυτός ο κύριος κληρονόμος. Η Ώστιν περιγράφει με ακρίβεια διάφορους χειριστικούς γραφικούς χαρακτήρες, που δεν απέχουν ιδιαίτερα από συμπεριφορές σύγχρονων ανθρώπων.
Προχώρα παρακάτω
Οι ηρωίδες της Ώστιν ταλαιπωρούνται από τα δεινά του έρωτα∙ όμως, κατόπιν ενδοσκόπησης ανασυντάσσουν τον ψυχικό τους κόσμο και «προχωράνε παρακάτω», είτε με τον άντρα που αρχικά αγάπησαν είτε βρίσκοντας νέο ερωτικό ενδιαφέρον. Η Αν Έλιοτ, πρωταγωνίστρια στο μυθιστόρημα «Πειθώ», απορρίπτει τον Φρέντερικ Ουέντγουορθ επειδή ο οικογενειακός της κύκλος την επηρεάζει εις βάρος του. Η Αν είναι εγκλωβισμένη στο παρελθόν∙ μετά από οκτώ χρόνια, οι δύο νέοι ξανασυναντιούνται∙ η πίστη και των δύο στην αγάπη, απαλύνει τις πληγωμένες τους καρδιές και οι δύο ήρωες καταλήγουν μαζί, ατενίζοντας το κοινό τους μέλλον.
Η αναζήτηση του πρίγκιπα ανάμεσα στους βάτραχους
Να γνωρίζεις κάποιον που σε ενδιαφέρει με μια εφαρμογή γνωριμιών μέσω διαδικτύου σε έναν ωκεανό χρηστών, είναι δύσκολη υπόθεση. Ακόμη πιο δύσκολο, όμως, είναι να εντοπίσεις τα αληθινά στοιχεία του χαρακτήρα ενός διαδικτυακού συνομιλητή. Την ίδια δυσκολία αντιμετώπιζε πριν διακόσια χρόνια μια ελεύθερη κοπέλα ─ με τη διαφορά πως τότε δεν υπήρχε κυβερνοχώρος.
Μια αλήθεια που διέπει όλα τα έργα της Ώστιν είναι πως το να κρίνεις έναν χαρακτήρα είναι πολύπλοκη υπόθεση. Τα φαινόμενα μπορεί να αποδεικνύονται απατηλά. Οι ηρωίδες συχνά τυφλώνονται εξαιτίας της λειτουργίας του φαντασιακού και όχι του ορθού λόγου. Στην αρχή του «Περηφάνια και προκατάληψη» αντιπαθήσαμε τον ακατάδεκτο κ. Ντάρσι και συμπαθήσαμε τον εξωστρεφή κ. Ουίκαμ∙ στην πορεία, διαπιστώσαμε ότι «ανάμεσα στους δυο άντρες, καλοσυνάτος δείχνει ο Ουίκαμ αλλά είναι μονάχα ο Ντάρσι», όπως παραδέχτηκε η Ελίζαμπεθ στην αδελφή της, Τζέην. Επίσης, η Έμμα Γούντχάουζ αδικεί τον νεαρό αγρότη κ. Μάρτιν ως ανάξιο αρραβωνιαστικό για τη φίλη της Χάριετ, έπειτα όμως αναγνωρίζει το λάθος της και προσπαθεί να επανορθώσει.
Η Αγγλίδα συγγραφέας μάς υπενθυμίζει ότι πίσω από κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά κρύβονται διαφορετικά κίνητρα και ότι είναι αναγκαίο να παρατηρούμε τους γύρω μας με καλή προαίρεση και ανοιχτό μυαλό.
Δύσκολο να βρεις ταίρι
Στην εποχή της Ώστιν, δεν υπήρχε δυνατότητα διαζυγίου. Στο Περηφάνια και προκατάληψη διαφαίνονται οι δυσάρεστες επιπτώσεις στην καθημερινότητα, όταν δύο ασύμβατοι χαρακτήρες έχουν συνάψει γάμο, με τις καθημερινές προστριβές του κύριου και της κυρίας Μπένετ. Ζευγάρι όπου η σύζυγος δυσανασχετεί έντονα και ο σύζυγος μειώνει τη γυναίκα του πιθανόν έχουμε συναντήσει στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Η Ώστιν, δύο αιώνες πριν, δια στόματος Τζέην Μπένετ, συντάσσεται με μια σύγχρονη παραδοχή: ο επιτυχημένος γάμος προϋποθέτει αγάπη, κατανόηση και αμοιβαίο σεβασμό.
Σε τελική ανάλυση, θέλουμε αληθινή αγάπη
Αποζητάμε «να υπάρχει χημεία». Επιθυμούμε άντρες που θα αγωνιστούν να κατακτήσουν την καρδιά μας. Αυτά ακριβώς αξίωναν και οι ηρωίδες της Ώστιν. Οι πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριες των μυθιστορημάτων της Αγγλίδας συγγραφέως μάς αποκαλύπτουν, μέσα από εσωτερικές διεργασίες, ματαίωση και προσπάθεια, τι μπορεί να σημαίνει αληθινή αγάπη. Τα έργα της Ώστιν σκιαγραφούν τα πρωταρχικά συστατικά της ρομαντικής σχέσης και μας ταξιδεύουν στις μύχιες σκέψεις των ηρώων∙ μέσα από το ταξίδι αυτό αποκαλύπτεται η στόφα του ανθρώπου που αγωνίζεται να χτίσει τον κόσμο του. Ο αγώνας για ευτυχία και η υπερπήδηση των εσωτερικών και κοινωνικών εμποδίων μάς ωθεί να ταυτιζόμαστε με τα παθήματα των ηρώων και με τα αδιέξοδά τους, καθιστώντας διαχρονικό το έργο της Τζέην Ώστιν.
Αφήστε μια απάντηση